James Dean - Biểu tượng của tuổi trẻ nổi loạn | The Highball Story

Phần lớn những người nổi tiếng tại Hollywood từ diễn viên đến ca sĩ vào những năm 1960 đều trở thành huyền thoại và biểu tượng của ngày nay. Nhưng khi nhắc đến một chàng trai sống với tinh thần “sống nay, chết mai”, ánh mắt u buồn, thần thái bất cần nhưng mong manh, người ta vẫn nhắc đến James Dean.

Trong cùng thời điểm này, cả James Dean và Steve McQueen đều là những kẻ ngoài lề bước vào kinh đô điện ảnh – có chung niềm đam mê tốc độ, đều từng sống cuộc đời lắm va chạm. Nhưng nếu Steve McQueen là ngọn lửa bền bỉ cháy suốt hơn hai thập kỷ, thì James Dean là tia chớp chỉ lóe lên trong vòng 5 năm ngắn ngủi – với vỏn vẹn 3 bộ phim nhưng đủ để khắc tên mình vào di sản văn hóa đại chúng mãi mãi.

Và có thể bạn đã từng nghe đến James Dean qua một câu hát cũ hay một ánh nhìn bất cần trên poster cũ – nhưng chưa thật sự hiểu vì sao anh lại được gọi là biểu tượng. The Highball mời bạn cùng bước vào hành trình tìm hiểu về James Dean - một biểu tượng trong văn hóa Mỹ.

Một cuộc đời ngắn, một trang sử dài

James Dean lớn lên trong một gia đình không trọn vẹn, mẹ mất sớm khi cậu bé Dean mới 9 tuổi. Nỗi đau ấy ảnh hưởng sâu sắc đến nội tâm Dean, hình thành trong ông một cá tính hướng nội, nhạy cảm, khao khát yêu thương nhưng lại dè dặt trong cách thể hiện. Còn người cha nhập ngũ, gửi con trai mình về sống với cô chú ở một trang trại vùng nông thôn. Dean trải qua một tuổi thơ cô độc nhưng cũng là nơi nuôi dưỡng trí tưởng tượng phong phú và khả năng quan sát tinh tế.

Mặt khác, ông là học sinh giỏi ở trường, siêng năng trong các hoạt động thể thao như bóng rổ, bóng chày, đồng thời bộc lộ năng khiếu diễn xuất từ sớm. Ông từng đoạt giải trong cuộc thi hùng biện và kịch nghệ.

Sau một thời gian học diễn xuất tại trường UCLA và theo học diễn xuất nghiêm túc tại New York dưới sự chỉ dẫn của Lee Strasberg, người đứng sau phong cách method acting huyền thoại, James Dean bắt đầu khẳng định mình qua các vai diễn sân khấu và truyền hình.

Tuy nhiên, điện ảnh mới đưa tên tuổi James Dean lên đỉnh cao. Ông chỉ đóng 3 bộ phim lớn gồm “East of Eden” (1955), “Rebel Without A Cause” (1955) và “Giant” (1956) nhưng mỗi vai diễn đều là một lát cắt khác nhau của tuổi trẻ, phần nào có sự tương đồng với cuộc đời của James Dean.

Vì sao James Dean trở thành biểu tượng?

Vào ngày 30/9/1955, James Dean qua đời trong một vụ tai nạn xe hơi khi đang lái chiếc Porsche 550 Spyder đến một cuộc đua. Ông mất ở tuổi 24, nhưng cái chết ấy lại trở thành chất xúc tác cho “huyền thoại James Dean” – một ngôi sao rực rỡ vụt tắt giữa bầu trời Hollywood.

Humphrey Bogart từng nói: "Dean qua đời đúng lúc. Anh ấy để lại một huyền thoại. Nếu còn sống, có thể anh ấy sẽ không bao giờ đạt đến sự kỳ vọng đó." Một lời nhận xét tàn nhẫn nhưng không sai. James Dean dừng lại ở đỉnh cao nhất, trong ánh hào quang chưa từng phai.

Giữa những năm 1950, nước Mỹ trải qua sự thay đổi sâu sắc sau Thế chiến II. Thế hệ trẻ cảm thấy bị tách biệt với cha mẹ, lạc lõng giữa một xã hội đang cố định hình lại các giá trị. James Dean xuất hiện không chỉ như một diễn viên, mà như một “người phát ngôn” cho nỗi lo âu của tuổi trẻ: không được thấu hiểu, không muốn giả tạo, luôn tìm kiếm chân lý và bản sắc riêng.

Họ tìm thấy chính mình trong những vai diễn của Dean – đặc biệt là vai Jim Stark trong Rebel Without a Cause. Một thiếu niên lạc lõng, không tìm được tiếng nói chung với cha mẹ, với xã hội, và cả chính bản thân mình – hình mẫu ấy đại diện cho hàng triệu thanh niên đang vật lộn giữa kỳ vọng và bản sắc cá nhân. Dean, trong chiếc áo khoác đỏ và đôi mắt thất thần, trở thành chân dung hoàn hảo của một tuổi trẻ đang gào thét trong im lặng.

Dennis Stock đã theo chân Dean trở về quê nhà ở Fairmount, Indiana

James Dean tại trang trại của chú mình là Marcus Winslow, nơi Jimmy đã trải qua thời thơ ấu.

Biểu tượng của…Rock & Roll?

Rock & Roll cũng góp phần làm hình ảnh của James Dean sống mãi. Dù không phải ca sĩ, tinh thần và lối sống của James Dean vẫn được gắn với văn hóa Rock&Roll. Ông là đại diện cho sự phá cách, nổi loạn, bất cần và tự do – tất cả đều là dòng máu nhạc Rock thời kỳ đầu.

Cũng giống như Rock & Roll thời kỳ đầu, James Dean là “một cú đấm vào bộ mặt của sự tẻ nhạt”, một khối năng lượng bất ổn nhưng cuốn hút, mang đến sự thức tỉnh cho giới trẻ Mỹ về cách họ nhìn nhận chính mình và xã hội. Những huyền thoại từng thừa nhận James Dean ảnh hưởng đến họ như David Bowie, Bob Dylan và ban nhạc The Rolling Stones.

James Dean và huyền thoại nhạc rock Elvis Presley cũng thường được miêu tả trong các tài liệu học thuật và báo chí như hiện thân cho sự thất vọng của những người Mỹ da trắng trẻ tuổi với các giá trị của cha mẹ họ và sự bất ổn của tuổi trẻ trong lời ca và thái độ nhạc rock.

Ngay cả ở nhạc pop hiện đại, hình ảnh James Dean vẫn thấp thoáng trong MV của Lana Del Rey, ảnh bìa của The Killers, The Weeknd hay lời bài hát của Taylor Swift.

Phong cách thời trang

Áo thun trắng, quần jeans, áo khoác bomber – James Dean không cần cầu kỳ để trở thành biểu tượng thời trang. Phong cách của ông đơn giản nhưng ngạo nghễ, đậm chất “trai hư” bất cần mà hàng thập kỷ sau vẫn là nguồn cảm hứng cho từ điện ảnh đến sàn diễn thời trang.

Nhắc đến một trang phục biểu tượng thì chắc chắn là chiếc áo khoác phi công màu đỏ thuộc Bud Berma mà James Dean mặc trong “Rebel Without A Cause”. Chiếc áo bomber màu đỏ này đã trở thành một trong những trang phục đắt giá nhất Hollywood, ngang với bộ đồ đính đá của Elvis Presley hay đôi găng tay mà Michael Jackson đeo trên sân khấu. Trong phim, Dean cũng mặc một chiếc áo khoác Harrington bằng vải len nhẹ, đặc trưng với lớp lót có họa tiết ca rô bên trong.

Và cũng giống với lối sống thoải mái của Steve McQueen, James Dean cũng là một tín đồ của những chiếc áo thun trắng và quần jean loại Levi's 501 nổi tiếng mà bất cứ ai cùng thời cũng có thể mua được.

Bức ảnh nổi tiếng do nhiếp ảnh gia Dennis Stock chụp, ghi lại hình ảnh Dean mặc áo khoác dài, miệng ngậm thuốc lá, đi bộ một mình dưới cơn mưa tại Times Square.

James Dean từng nói: “Hãy mơ như thể bạn sẽ sống mãi. Hãy sống như thể bạn sẽ chết hôm nay” và cuộc đời ông là minh chứng cho câu nói đó. Một đời ngắn ngủi, nhưng sức lan tỏa thì vượt qua cả thời đại, trở thành hình mẫu trong lòng nhiều người. Dean trở thành đại diện của một thế hệ "không thỏa hiệp", vừa nhạy cảm vừa mạnh mẽ đối đầu vì bản thân, vừa tự do vừa bất tử ở tuổi 24.